از آنجایی که تهیه متره و برآورد پیش از اجرای عملیات ساختمانی ضروری می باشد در این مطلب قصد داریم به شرح تعاریف اولیه در متره و برآورد بپردازیم.
جهت سفارش پروژه های متره و برآورد با ما تماس بگیرید.
فهرست مطالب
متره چیست؟
اگر به چندین مرجع مختلف در مورد متره مراجعه کرده باشید همگی در یک جمله و آنهم این که متره به محاسبه و اندازهگیری مصالح مورد نیاز برای اجرای یک پروژه یا محاسبه و اندازه گیری مصالح بکار رفته در یک پروژه اجرا شده، گفته میشود.
قبل از هر چیز باید این نکته را گوشزد کنیم که علم متره تنها خاص رشته معماری نیست بلکه از این علم در شاخه های دیگر مهندسی مثل مهندسی مکانیک و صنایع یا حتی در زمینه های از قبیل خرید و فروش محصولات غذایی یا کشاورزی و… نیز بهره برده می شود. متره در واقع به معنای متر کردن است به این معنا که ماقبل و بعد از انجام هر عملیاتِ عمرانی متر می کنیم.
مترور کیست؟
واضح است که مترور در واقع کسی است که از علم متره بهره برده و محاسبات و برآورد یک کار را قبل، بعد و یا حین پروژه انجام میدهد. اما ما اینجا نیستیم که تنها به تعاریف بپردازیم بلکه می خواهیم به شما بگوییم مراحل یک مترور خوب شدن چیست! و اینکه کسی که به این علم علاقه دارد باید از کجا شروع کند؟
نکته ای که اینجا بسیار حائز اهمیت است و شاید به جرات بتوان گفت که ۵۰ درصد مسیر تبدیل شدن به یک مترور حرفه ای را شامل می شود، شناخت مترور از مراحل اجرایی پروژه مورد نظر می باشد. در واقع یک مترور خوب باید با روش های اجرایی (صفر تا صد) یک ساختمان (فلزی یا بتنی) یا پروژه راهسازی و یا پروژه های خاص مثل ساخت ورزشگاه یا سوله های صنعتی و… آشنایی داشته باشد.
ویژگیهای یک مترور خوب
دقت
یکی از مهمترین ویژگی های هر مترور حرفه ای، دقت اوست. به عنوان مثال پروژهایی را در نظر بگیرید که در متنِ پیمان، از سیمانِ تیپ ۱ به عنوان سیمان مصرفی نام برده شده اما بنّا به دلایل مختلف در بخشی از پروژه، سیمان تیپ ۲ استفاده شده است. در این شرایط، در صورتی که مترور به دلیل بی دقتی، از همان سیمان تیپ ۱ در جداول متره و برآورد ساختمان خود استفاده نموده و آیتم “اضافه بهای مصرف سیمان تیپ ۲ به جای تیپ ۱” را در نظر نگیرد، بدیهی است که ضرر مالی قابلتوجهی به گروه پیمانکاری تحمیل می شود.بنابراین لازم است یک مترور خوب از اتفاقاتی که در حین اجرای پروژه رخ می دهد به دقت آگاهی داشته باشد.
سرعت
هنگامیکه یک گروه پیمانکاری میخواهد پیشنهاد قیمت خود را ارائه نماید علاوه بر دقت کافی نسبت به برآورد نهایی خود، باید سرعت کافی نیز داشته باشد. امروزه به دلیل رقابتی که بین شرکت های مختلف وجود دارد، امر سرعت بسیار حائز اهمیت بوده و باعث می شود که گروه پیمانکاری از جانب کارفرما به عنوان تیمی قوی و حرفهای شناخته شود.
پس دوستان عزیز، برای اینکه در بازار رقابتی امروزه بتوانید دست بالا را داشته باشید باید دو ویژگی مهم و اولیهی هر مترور یعنی دقت و سرعت را داشته باشید. اما شاید سؤال کنید که ما تجربه کافی نداریم چگونه می توانیم در بازار امروز رقابت کنیم؟
جواب واضح است. اولین کار استفاده از اطلاعات و منابع اطرافمان است که به کمک آنها میتوان حداقل ۷۰ درصد راه را برای تبدیل شدن به یک مترور حرفهای پیموده و بقیهی راه هم از طریق کسب تجربه در دفاتر فنی پیموده میشود.
کیفیت
اینکه کیفیت نهایی و خروجی کار یک مترور می تواند قدم مهمی برای شناخته شدن سریع او باشد حرف گزافی نیست. هر مترور باید یک الگو یا یک چارچوب کاری خاص خود را داشته باشد. فایل های نهایی متره و برآورد باید از لحاظ بصری نیز کیفیت لازم را داشته باشند. بنابراین اگر می خواهید یک مترور متفاوت باشید علاوه بر دقت و سرعت، چاشنی کیفیت می تواند در روند تبدیل شدن شما به یک مترور حرفه ای فاکتور بسیار مهمی باشد.
آشنا با امور و فنون مرتبط با متره
یک مترور خوب باید علاوه براینکه به مسائل عمرانی تسلط پیدا کند، با مسائل مربوط به امور برق و مکانیک یک پروژه هم آشنایی داشته باشد. به طور مثال ممکن است در یک پروژه پلسازی، ستون برق نزدیک محل پروژه درروند اجرایی پروژه خلل ایجاد کند. بنابراین یک مترور خوب باید در این مواقع بتواند مراحل جابه جایی و حل مشکل ستون برق را تفکیک و در لیست متره و برآوردِ خود بیاورد. این امر مستلزم آن است که مترور تا حد زیادی با اصطلاحات و تکنیکهای مورد استفاده در زمینهی برق و مکانیک آشنایی داشته باشد.
همچنین یک مترور خوب باید بتواند برنامه زمانی دقیقی برای انجام کارهای خود داشته باشد، به عنوان مثال: تنظیم صورت جلسات کارگاهی و انجام ریز متره کارهای انجام شده باید در زمانهای مشخصی به پایان رسانده شوند. یک مترور خوب باید در رابطه با نوع و قیمت مصالح بهروز باشد و همچنین با شیوه های اجرایی جدید آشنایی داشته باشد.
به عنوان حسن ختام این بخش باید گفت که یک مترور خوب باید بهترین حالت را بین مثلث زمان، هزینه و کیفیت ایجاد کند.
انواع متره
به طور کلی میتوان انواع متره را به دو دسته تقسیم نمود:
متره باز
متره بسته
متره باز
فرض کنید شما بهعنوان یک مترور برای برآورد هزینه لازم برای تعمیر و بازسازی یک خانه ویلایی بزرگ انتخاب شدهاید. تنها چیزی که هدف شما و خواسته کارفرمای شماست قیمت نهایی تعمیرات مورد نظر برای این خانه است. قسمتی از کار شما مربوط به شما برای این قسمت از کار چه تدبیری میاندیشید؟
اگر خیلی ساده بخواهیم به این موضوع بپردازیم به این شکل است که ابتدا از خود بپرسیم که ما برای ترمیم این بخش از خانه به چه چیزهای نیاز داریم و چه هزینهای باید انجام دهیم؟ به چند کیسه گچ یا گل گچ، تعدادی کارگر و استادکار، میزان هزینه حمل بار از کارخانه گچ یا محل خرید تا خانه، چند کارگر برای تخریب و تمیز سازی قسمت های لازم جهت آماده سازی نازککاری، دستمزد کارگر و استادکار، میزان رنگ مورد نیاز و …
توجه داشته باشید که در اکثر مواقع پیمانکاران خود مترور خود هستند. پس یک پیمانکار خوب پیمانکاری است که خودش بتواند امور متره و برآورد ساختمان خود را انجام دهد. در همین مثال اگر شما یک پیمانکار مترور حرفهای باشید حتماً باید تمامی جزییات را در نظر گرفته و حتی باید سوخت مصرفیِ وسیله مورد استفاده برای حمل یا جابه جایی مصالح خود را نیز در لیست متره لحاظ کنید.
همین چند موضوع که به آن اشاره شد در واقع متره باز ترمیم سقف و دیوارهای خانه است. بنابراین متره باز شرح قدم به قدم مراحل و مواد مورد نیاز برای اجرای یک بخش از پروژه در قالب جداول مختلف است.
متره بسته
اما متره بسته! در قسمت قبل برای ترمیم سقف و دیوارهای خانه ویلایی از یک متره باز استفاده کردیم تا بتوانیم به قیمت نهایی برسیم. به نظر شما اگر برای مجموعه کارهایی که در بخش قبل به عنوان متره باز انجام شد بخواهیم یک تیتر انتخاب کنیم، چه تیتری مناسب است؟
مثلاً “اندود گچوخاک روی سقف به ضخامت ۲.۵ سانتیمتر” یا “اندود گچوخاک روی دیوار به ضخامت ۲ سانتیمتر” یا “اجرای رنگ روغنی بروی سطوح قائم یا افقی” و…. همانطور که از متره باز مشخص بود، ما برای تحویل سقف و دیوارها نیاز به گچ کاری و رنگآمیزی داشتیم که به شرح آن پرداختیم. اما اگر بخواهیم ترمیم و تعمیر این قسمت از خانه را با متره بسته انجام دهیم تمام مراحل و مخارج مربوط به آماده سازی و اجرای نازک کاری سقف تنها با یک موضوع یا در اصطلاح متره برآورد، به یک آیتم نیاز داریم که به راحتی میتوانیم آن را در فهرستبها پیدا کنیم.
در واقع در متره بسته، ما به جای اینکه شرح قدم به قدم صفر تا صد کار را در جدول متره لیست کنیم. تنها با چند آیتم می توان کل کار را جمعبندی کنیم به عنوان مثال برای قسمت نازک کاری سقف مطابق شکل ۴ از دو آیتم ۱۸۰۲۰۳ و ۱۸۰۲۰۵ برای مراحل اندود گچ و خاک و سفید کاری سقف به راحتی استفاده می کنیم که همین دو آیتم با متره باز از قبل محاسبه شده تا به صورت یک آیتم واحد به راحتی قابل استفاده باشند.
ارتباط متره باز و بسته
خیلی ساده اگر بخواهیم ارتباط دو متره باز و بسته را شرح دهیم این است که هر آیتم فهرست بها در واقع به روش متره باز و از طریق آنالیز بها توسط سازمان های معتبر دولتی (سازمان برنامه و بودجه کشور، شهرداری تهران و معاونت امور مهندسی) محاسبه و برآورد شده است. در واقع ما با انجام هرمتره بسته، بصورت غیرمستقیم چندین متره باز را در دل متره بسته خود انجام داده ایم.با این تفاسیر چرا باید از متره باز استفاده کنیم؟ قبل از پاسخ به این سوال ابتدا با یک مثال مفهوم متره باز و بسته را دقیق تر بیان می کنیم.
تفاوتها و کاربردهای متره باز و بسته
به نظر شما چه زمانی ما باید از متره باز یا بسته استفاده کنیم؟
با توضیحاتی که در مورد متره باز و بسته دادیم مشخص شد که متره باز کار بسیار زمانبر و البته سختی است. پس مشخص است که متره باز با توجه به زمانی که از ما می گیرد در پروژه های بزرگ مورد استفاده نیست. معمولاً زمانی که پروژه کوچک یا شخصی باشد و ما با پیشنهاد قیمت خصوصی روبرو باشیم و نخواهیم با شرایط دولتی کارکنیم از این روش متره استفاده مینماییم. در این حالت برای یک برآورد قابل اعتماد به کمک متره باز، نیاز به یک آنالیز دقیق از مراحل اجرای کار و همچنین قیمت به روز مصالح خواهیم داشت.
در متره بسته ما فقط میخواهیم به سرعت به یک قیمت نهایی از کار دست پیدا کنیم و این با فهرستبها انجامشدنی است.متره باز نیاز به وقت و دقت زیادی دارد و طبیعتاً خروجی حجمی و مالی نهایی مقدار دقیقتری را در اختیار ما قرار میدهد اما چون این نوع متره بسیار وقت گیر است نمی توان در پروژه های عمده و بزرگ دولتی که حجم کاری بالایی دارند، از متره باز استفاده کرد. به همین دلیل باید از متره بسته استفاده کنیم که به مراتب راحتتر از متره باز است.
دقت داشته باشید که این بدان معنا نیست که در یک پروژه دولتی و بزرگ، از متره باز به هیچ عنوان بهره گرفته نمی شود. در مواردی که شرح آیتم یک عملیات پروژه در فهرستبها موجود نیست و یا جزو موارد خاص محسوب میشود، متره باز مورد استفاده قرار میگیرد.
برآورد چیست؟
برآورد در علم متره و برآورد یعنی تعیین قیمت هر بخش از مترهایی که ما در اجرای عملیات پروژه محاسبه کرده ایم. در هر پروژه موضوع مهم و نهایی که باعث می شود پروژه به یک گروه پیمانکاری تحویل داده و قرار داد بسته شود همین مسئلهی برآورد نهایی پروژه است. بنابراین برای برآوردی دقیق، نیاز به یک متره دقیق داریم و این حاصل نمی شود مگر با تمرین و تجربه شخص مترور. آیا برآورد هم مانند متره تقسیم بندی دارد؟جواب مثبت است. برآورد به چند دسته تقسیم میشود که هرکدام اهمیت خاص خودشان را دارند.
انواع برآورد بر اساس زمان انجام آن
۱-قبل از انجام کار (جهت مناقصه)
۲-برآورد حین انجام کار
۳-برآورد بعد از اجرای کار
برآورد قبل از انجام کار
اگر شما به عنوان یک شرکت پیمانکار دعوت به مناقصه شوید و بخواهید پیشنهاد قیمت بدهید، بعد از دریافت نقشه های اجرایی پروژه باید بتوانید قیمت نهایی خود را پیشنهاد دهید. اینجاست که موضوع دقت، تجربه و البته سرعت کار یک مترور می آید. اینکه شما چقدر از یک پروژه می توانید سود کنید بستگی به مهارت و تجربه شما در برآورد قیمت قبل از انجام کار دارد چون اگر شما مهارت کافی را در این زمینه نداشته باشید حتی اگر کارفرما (که خود یک گروه مترور قوی دارد و برآورد پروژه خود را از قبل انجام داده است) شما را به عنوان پیمانکارِ خود انتخاب نماید هم ممکن است دچار مشکل شوید. به این دلیل که اگر شما برآورد درستی از بخشهای مختلف پروژه انجام نداده باشید، برآورد حین انجام کار می تواند باعث ضرر شما شود. مخصوصاً در بازار مصالح امروز که قیمتها هر لحظه تغییر میکند.
برآورد حین انجام کار
این نوع برآورد برای بعد از قبولی در مناقصه است. یعنی شما بعد از اینکه پروژه را تحویل گرفتید باید صورت وضعیت موقت کارهای خود را هر ماه یا هر دو ماه یکبار تحویل گروه مشاور دهید. در این نوع برآورد علاوه بر نقشه های اجرایی، با جدول های صورت وضعیت، قیمت مصالح، نیروی انسانی و ماشینی و …. (برای آیتم های ستاره دار که در ادامه با آنها آشنا خواهیم شد.) و همچنین دستور کارها و فهارست بها سروکار داریم.
برآورد بعد انجام کار
بعد از اتمام پروژه یا تحویل صورت وضعیتهای موقت مسائلی از جمله لایحه تاخیرات و دعوا و کلیم می تواند برای پیمانکار پولساز شود و این نیاز به برآورد دارد. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که هر گروه پیمانکاری نیاز به یک دفتر فنی قوی و هر دفتر فنی قوی نیاز به یک کلیمکار قوی دارد.
به عنوان مثال در طول پروژه ممکن است قسمتی از نقشه اجرایی ناقص باشد و پیمانکار با اینکه نامه درخواست نقشه اصلاح شده را تحویل گروه مشاور داده اما به موقع نقشه به دست پیمانکار نرسیده و چندین روز تأخیر در کار پیمانکار به وجود آمده است. پیمانکار بعد از تحویل نقشه و اتمام کار می تواند مدعی این تأخیر چند روزه باشد و از آن به نفع خود استفاده نماید که در اصطلاح به آن نوعی کلیم گفته می شود که بعد از انجام کار در لیست متره و برآورد قرار می گیرد.
البته این مثال به همین سادگی نبوده و به شرایط کار و کارگاه هم بستگی دارد مثلاً اگر پیمانکار می توانست در این مدت زمان چند روزه یا چند ماهه به قسمت های دیگر پروژه رسیدگی کند بدون اینکه در قسمتِ ناقص نقشه خللی ایجاد شود، مشاور می تواند ادعای پیمانکار را رد نموده و به عنوان مثال بگوید پیمانکار می توانسته در این مدت، عملیات بتن ریزی بخش دیگری از کار را شروع نماید تا نقشهی مورد نظر آماده و به دست ایشان برسد.بنابراین نتیجه می شود که برآورد بعد از اتمام کار و موارد مربوط به لایحه تاخیرات کار بسیار حرفه ای و مستلزم تجربه چندین ساله مترور یا پیمانکار می باشد.
فهرستبها چیست؟
همان طور که از اسم آن مشخص است فهرستبها لیست یا فهرست قیمت کارهای انجام شده ی یک فعالیت عمرانی است. برای اجرای کارهای عمرانی نیز دولت هرساله فهرستبهای رشته های مختلف پروژه های عمرانی را (زیر نظر سازمان برنامه و بودجه) منتشر نموده تا پیمانکاران و مشاورانی که قصد انجام پروژه های بزرگ دولتی را دارند از آن استفاده نمایند.
دلیل و اساس تهیه فهرستبها
هر ساله وجود تورم سبب ایجاد تغییرات در قیمت های مصالح، دستمزد نیروی انسانی، هزینه ماشین آلات و … شده و بهای واحدِ انجام کارهای عمرانی در فهرستبها نیز نیاز به تغییر خواهد داشت. بنابراین دولت در پایان هرسال فهرست بهای سال بعد را ابلاغ مینماید. برای تهیه فهرست بهای هرسال، از قیمتهای مربوط به سه ماهه ی چهارم سال قبل استفاده می شود. به عنوان مثال برای تهیه فهرست بهای سال ۹۸ از قیمتهای سه ماهه ی چهارم سال ۹۷ (دی- بهمن- اسفند) استفاده میشود.
شاخه بندی فهرستبها
هر فهرست بها از چند شاخه تشکیل شده است که در ادامه به این تقسیمبندی اشاره شده است:
رسته
رشته
فصل
گروه
ردیف
هر رسته از فهرست بها از چندین رشته تشکیل شده است. در ادامه چند نمونه از رستههای مختلف و زیرشاخههای آن آورده شده است.
رسته ساختمان و ساختمان صنعتی
رشته های مختلف رستهی فوق عبارتند از:
۱- رشته ابنیه
۲-رشته تأسیسات مکانیکی
۳-رشته تأسیسات برقی
منبع: سبز سازه
۰ نظر